Taşeronlaşmanın tarihi

Fransızca'dan dilimize geçen en sevimsiz kelime tâsheron, Türkçe haliyle taşeron.

1980'lerde Türkiye'de uygulanmaya başlayan bu sistem en basit haliyle işverenin, işlerinin  bir kısmını başka bir  firmaya yaptırması. Özel sektörde başlayan taşeronlaşma, şu anda kamu sektörünün her alanına sızmış durumda; hastanedeki temizlik işlerinden, belediyelerdeki park- bahçe işlerine.

Gün geçmiyor ki, taşeron işçiler işten çıkarılmasın ve direnişe geçmesin. Bunun iki nedeni var; birincisi taşeron işçi zaten "her an çıkarılabilir işçi" demek; ikincisi ise son dönemlerde taşeron işçiler esnek ve güvencesiz çalışma koşullarına karşı örgütlenmeye başladı.

Türkiye'de 80'lerden sonra taşeronlaşma nasıl başladı?

Eskiden taşeronluk* geleneksel uygulama biçimiyle pek gündeme gelmezdi; genellikle istisnai ve geçici işler için söz konusuydu. Düzenlilik arz etmeyen dışarıdan alınması veya dışarıya yaptırılması kaçınılmaz olan mal ve hizmetlerde uygulanırdı. Bu niteliğiyle de işletmedeki sendikal ilişkileri çok az etkilerdi. Ancak Türkiye'de 24 Ocak 1980 kararlarıyla başlayan yeni-liberal politikalar ile yepyeni bir içerik kazanmaya başladı.

Nasıl?

Taşeron uygulamasının temel motifi maliyetlerin özellikle de işgücü maliyetinin düşürülmesidir. Bu sistem, çalışma ilişkilerini güvensizleştiren, sendikasız ve toplu sözleşmesiz ve hatta iş yasası dışında işçi çalıştırmanın bir aracı haline geldi. Geçmişte istisna olan taşeron/alt işveren uygulaması günümüzde yaygın bir istihdam biçimi haline geldi.

Taşeronlaşma hukukuna uygun mu yapılıyor?

Hukuksal dayanak çalışma hukuku bağlamında İş Yasası'dır. 2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Yasası taşeron uygulamasını eski (1475 sayılı) İş Yasasına göre sınırlamış, belirli koşullara bağlamış ve hileli uygulamaların önüne geçmek için kimi hükümlere yer verilmiştir.

Buna uyuluyor mu?

Uyulmuyor. Bu nedenle çok sayıda uyuşmazlık ve dava söz konusu. Yasaya aykırı biçimde asıl işte taşeron çalıştırılıyor; hileli yollara başvuruluyor. Örneğin işçiler aynı kaldığı halde ihale ile taşeron şirket değişiyor. Bu hileli yönteme özellikle kamuda sıkça rastlanıyor.